Serbest piyasa ekonomisi liberalizmin “daha az devlet, daha çok özel şirket” mottosuyla öne sürdüğü bir ekonomi formülasyonudur. Piyasa etkinliğini sağlamak için dünyada 20. yüzyılda yoğun biçimde uygulanmaya başlamaıs ile birlikte, küreselleşme politikaları ile birlikte yüzyılın sonuna doğru hızlı bir evrimleşme gerçekleştirmiştir. Ülkemizde de 24 Ocak 1980 kararları ile başlayan bu ekonomik bakış açısı, Özal döneminin ardından uygulamada hızlanmıştır. Burada sizler için serbest piyasa ekonomisini eleştiril açıdan ele alan 8 filmi listeledik.
1. Sorry to Bother You/2018
2018 yapımı film zenci tele pazarlamacı, aynı zamanda Get Out (Kapan) filmiyle tanıdığımız Cassius Green (Lakeith Stanfield)’in başrolünde absürt bir komedi. Lakeith Stanfield yine oyunculuğunu konuştururken, onun kariyer basamaklarını çıkışını kara mizah tarzında ele alan bir film. Bu kariyer basamaklarını çıkarken iş yerine karşı direnen arkadaşlarını yarı yolda bırakır ve iyi tekliflere karşı boyun eğer. Sinema çağımızın serbest piyasa koşullarını hem sektörel açıdan eleştirirken, hem de gündelik hayatımızda nasıl etkileri olduğunu gösteriyor. İnsan kişiliğindeki tutarsızlıklar, insanın insana yabancılaşması ve piyasadaki akıl dışı gerçekleri derinlemesine sorguluyor.
2. Yoksul/1986 – Zeki Ökten
Serbest piyasa ekonomisi için erken dönemlerinde yapılmış bir film. 1986 yapımı olan film Türkiye’ye Turgut Özal ile birlikte gelen serbest piyasa ekonomisinin toplumsal alanlara nüfus edişini hayatın bir kesitini bir han üzerinden ele alıyor. Bu uygulamanın ilk dönemlerinde gündelik hayat üzerindeki etkileri rahatlıkla görebileceğiniz ve kimi repliklerle size bu geçişi hissettirecek bir film. Filmi buradan izleyebilmeniz de mümkün:
3. 16 Tons
Bir Ümit Kıvanç belgeseli. Dünya genelindeki madencilik sektörünün tarihsel dönüşümü ile serbest piyasa ekonomisine geçiş aşamasını da bu sektör üzerinden görebiliyoruz. Belgeseli buradan izleyebilirsiniz.
4. Güneşli Pazartesiler (2001)
Kuzey İspanya’da bir liman kentinde geçen film 2001 yapımı. İşçilerin çalıştığı tersane kapatılır ve işçiler işsiz kalırlar. İşsiz kalan işçilerin bir barda buluşarak diyalogları üzerinden akan filmde, serbest piyasa ekonomisi altında işsizlik mefhumunun insan üzerindeki derinden etkilerini bize sunuyor.
5. İşte Özgür Dünya (2007)
Özgürlük Rüzgarı’ndan Altın Palmiye kazanan Ken Loach’un 2007 yılı yapımı filmi. Başlık derin bir ironi içeriyor. Piyasa ekonomisi içinde insanların özgür olmanın dışında, kadın kimliği ile yaşadığı sorunlara da değinen film. Piyasanın gerçeklerini çarpıcı bir biçimde gözler önüne sererken, aynı zamanda bir işçi sınıfı hikayesi niteliğinde.
6. Takas (Trading Places) (1983)
Duke&Duke adındaki şirketin patronları, işine bağlı ve sadık, idealist Louis Winthorpe’a (Dan Aykrod) iftira atarlar. Onu bir suçlu haline getirerek karşıtı bir karakter olarak düzenbaz Billy Ray Valentine’i (Eddie Murphy) yönetici yapma konusunda iddialaşırlar. Bu sosyal deney ile Louis’nin hayatı mahvolurken Billy kariyer basamaklarını hızla çıkar. Serbest piyasa ekonomisindeki derin çelişkileri, bu filmle çarpıcı şekilde görebilirsiniz.
7. Okja (2017)
Joon-ho bong yine dahiyane bir filmle karşımıza çıkıyor. Oyuncular ve oyunculuklar da bir o kadar iyi olan filmde, küçük bir kız yakın arkadaşı olan bir yaratığı, çok uluslu bir şirketten korumaktadır. Film duruşu ile hayvan katliamına karşı duruşu ve piyasa ekonomisi içinde canlıların metalaştırılamasının üzerine gider.
8. Para Avcısı (2013)
Yine derin bir serbest piyasa ekonomisi eleştiren bir film daha. Genç ve hırslı Jordan Belfort (Leonardo DiCaprio) yatırımcıları aldatan bir düzenbazdır. Kısa sürede çok para kazanır ve harcar. Hayatı ise uyuşturucu ve fuhuş ile iç içe geçmiştir. Film gerçek bir hikayedir. Piyasanın ihtiyaç duyulmayan şeyleri ihtiyaçmış gibi pazarlanmasının örneği replikleriyle, insanların nasıl bir girdaba çekildiğini gösterir.
Daha fazla Kısa & Net bilgi için tıklayınız.
