İsmet İnönü, popüler tarih tartışmalarında hep yerini almıştır. İsmet İnönü’ye yönelik sürekli olarak birtakım iddialar ortaya atılmaktadır. Bunlardan kimi doğru, kimi yanlıştır. İsmet İnönü hataları ve başarıları olan bir asker ve siyasetçidir. Burada onun hakkında bilinenler veya ortaya atılan iddialar hakkında bir derleme yaptık.
1. Kurtuluş Savaşı gazilerinden birisidir.
Batı Cephesi’ndeki stratejileri konusunda Atatürk’ten takdir almıştır. İnönü Savaşları’nın komutanıdır. 2 Kez gazi olmuş ve istiklal madalyası vardır.
2. İsmet İnönü Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en uzun Başbakanı olmuştur.
İlk görevi dönemi muhalefet baskısı, ikincisi görev dönemi Dersim konusu nedeniyle Atatürk’le ayrı fikirlere sahip olması, üçüncü görev dönemi ise seçimleri kaybetmesi nedeniyle sonlanmıştır.
3. Ezanın Türkçe okunmasına dönük kararı alan hükümetin başında yer almıştır.
4. Paraya kendi fotoğrafını o bastırmamıştır.
30 Aralık 1925’te kabul edilen 701 sayılı “Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun”a göre paranın üstüne Cumhurbaşkanı’nın fotoğrafı basılmaktadır. İsmet İnönü paradan Atatürk’ün resmini kaldırmamış, tam tersine Atatürk’ün gerekli gördüğü bir devlet geleneği ve yasayı sürdürmüştür.
“Cumhuriyeti kurduğumuz zaman halk tarafından Cumhurbaşkanı Padişahtan daha az kudretli bir adam zannedilirdi. Atatürk ile bu mevzuda hassastık. Milletin reyi ile başa geçmiş Cumhur Reisinin, eski hükümdarın Devlet başı olarak haiz olduğu bütün haklara malik olduğunu hukukta ve şekilde göstermek lazımdı. Atatürk bu fikirde idi. Onun içindir ki, kendisi hayatta olduğu halde paraya da pula da resmini bastık. Eğer sağ olan adamın paraya, pula resmini basmamak, adını yazmamak Cumhuriyette adet olsaydı Atatürk zamanında da ölülerden, pullarımıza, paralarımıza resmini basacak, ismini yazacak hesapsız ad bulunurdu. Bugün de kanaatimiz budur.”
5. İkinci Dünya Savaşı stratejisi olarak Hitler, Stalin, Churcill’in çabalarına rağmen dış politika siyaseti gereği ülkeyi hiçbir tarafla savaşa sokmamıştır.
Bu dönemde sürekli teyakkuz hali nedeniyle ülke erkekleri orduya alınmış, üretim düşmüş, dünya genelindeki kriz de üstüne gelince temel ürünlere ulaşım zorlaşmıştır. Aynı zamanda mali kaynak yaratması açısından bu dönemde Varlık Vergisi getirilmiştir.
6. Dünya’da tekli yönetim biçiminden çoklu yönetime geçen ilk ve tek liderdir.
Dünyada demokratik rejimler faşist tek parti rejimine geçtiği bir dönemde, İsmet İnönü tek partili rejimden çok partili rejime geçmiştir.
7. Cumhurbaşkanlığı döneminde çok partili rejim ile birlikte Demokrat Parti iktidara gelince taraflı kimliğinden vazgeçerek, tarafsızlık beyannamesi yayımlamıştır.
8. Birçok sanat, bilim dalı ile ilgili bir entelektüeldir.
9. 1924 yılında, 430 sayılı Öğretim Birliği Yasası’nın 4. maddesine dayanılarak İmam hatip okulları ilk kez İsmet İnönü döneminde açılmıştır.
10. Uzlaşma mahiyeti taşıyan Lozan Barış Antlaşması’nı imzalayan kişdir.
Bu anlaşma ile Misak-ı Milli sınırları içindeki toprakların büyük bir kısmı geri kazanılmıştır. Bu kazanım, Türk Ordusu’nun kazandığı yerlerdir. Bu anlaşma ile kapütülasyonlar kaldırılmıştır. Yanlış bilindiği üzere nüfus mübadelesi bu antlaşma ile gelmemiştir. 12 Adalar Lozan Anlaşması ile değil, 15 Ekim 1912’de imzalanan Uşi Anlaşması ile kaybedilmiştir. Lozan Anlaşması’nda 100 yıllık olduğuna dair herhangi bir madde yoktur.
11. İsmet İnönü banka desteği ile kurulan bazı teşebbüslerin devlet gücünü kullanarak iş yürütüyor olduğunu söylüyordu.
Ayrıca bunları, kendi girişimlerinin sonucu olarak gösterdiğini söyleyerek eleştiriyordu.
12. Cumhuriyet’in 10. yılında Atatürk’ün talimatı ile SSCB’ye seslenmiştir. İşte o konuşması:
13. Türkiye NATO’ya ilk kez, 2. Dünya Savaşı sonrası SSCB’nin Ardahan, Kars ve Boğazlar üzerinde hak iddaa etmesi ve bu konuda talepte bulunması gerekçeleriyle 11 Mayıs 1950 tarihinde İsmet İnönü döneminde başvurmuştur.
Fakat bu talep reddedilmiş, 11 Ağustos 1950 tarihinde Demokrat Parti iktidarında tekrar başvuruda bulunulmuş ve bu talep bir kez daha reddedilmiştir. Türkiye’nin Kore Savaşı ile birlikte ağır bir bedel ödemesi üzerine Eylül 1951 yılında, Adnan Menderes Başbakanlığı’nda NATO’ya üyelik kabülü gerçekleşmiştir.
14. 12 Temmuz 1947’de İsmet İnönü döneminde imzalanan “Askeri Yardım Anlaşması” 17 yıl sonra yapılacak 2. ve 4. maddeleri nedeniyle Kıbrıs Harekatı’na engel teşkil etmiştir.
Yine İsmet İnönü Başbakan iken ABD Başkanı Lyndon B. Johnson 5 Haziran 1964 tarihinde bu konuyla ilgili ültimatom niteliğinde bir mektup göndermiştir. Mektubun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.
Daha fazla Kısa ve Net bilgi için tıklayınız.
